Etter ein høvevis eksklusiv opningsdag i Gamle Logen, med mottaking, mingling og kjentfolkssnakk (men òg med ubehagelege spørsmål på dagsordnen), snudde Happy Nordic Music Days på hælen. I helga løfta dei det komplekse og tilsynelatande ugjennomtrengelege samtidsuttrykket ut i samfunnet.
Torsdag på ymse stader i byen; gjennom ei rekkje av små prosjekt, framført for meir eller mindre tilfeldig passerande. Laurdag på Norsk Folkemuseum, der temaet tyktest meir overordna, knytt opp mot dokumentasjonen, tradisjonen og det folkelege.
Etter å ha stilt spørsmål om det nordiske tidlegare – og fått ganske behørig avvist at der er noka felles nordisk ånd – var det definitivt interessant å valfarta ut til Bygdøy og vandra mellom tun og skulehus, nasjonalinstrument og folkedraktar og lytta til den gjensidige inspirasjonen mellom modernitet og myte. Mellom anna i Karin Rehnqvist sitt (tør ein seia feminine?) "Där Korpen Vitnar", der gamal heksebrenning var tema – og der det lokale musikalske uttrykket av magi, mystikk og folklore, iblanda Rehnqvist sitt eige, levna små høve for at musikken kunne ha komme til nokon annan plass enn i Sverige.
Ulrika Bodén og BIT20 i "Där Korpen Vitnar", Foto: Mona Ødegård
Ultimat fridom
Slik vart dagen ikkje berre ei fin oppsummering på ein festival som i stort har halde seg unna tradisjonelle konsertar og format. Den romma òg – nok ein gong – ei spørsmålsstilling ved dei etablerte syn; no den forsøksvise fråskrivinga frå å tilhøyra ein tradisjon.
Kan henda vil dagen òg stå att som den mest minnerike – ikkje berre for oss samtidsinteresserte som fekk sjå folkemuseet skikkeleg (somme av oss for første gong) – men òg for turistar av ulike slag, som neppe hadde sett føre seg denne underlege og altomfattande oppvisninga av store og små, seriøse og useriøse aktørar som poppa opp, frå hus til hus.
Truleg fungerte det uventa betre for desse tilreisande enn for tilhøyrarane på tidlegare Happy Days-arrangement, der plasseringa i bybiletet nok har vakt oppsikt, men der det er lett å stenga av og snika seg forbi.
I roen som herska på museet – der folk uansett var komne for å sjå og oppleva noko – var der rom for at menneske sette seg ned og lytta til 10 minutt lange konsertar, let seg fenga av den spelande karusellen på torget, eller av dei mange andre og forskjelligarta uttrykk som poppa opp ikring dei.
Og alle kunne velja si eiga rute – som plassert rett inn i Morgenbladet si serie om 00-talet – den ultimate fridom: Eller, ein kunne la vera å ta val i det heile, men tilfeldig gå i kring og likevel bli underhalden.
Bengt af Klintberg held føredrag om Fluxus og folkekultur. Foto: Mona Ødegård
Transvestittar og englestemmer
Aller best lika eg imidlertid det menneskelege aspektet som dagen førte med seg. Sjeldan snakkar ein med menneske ein ikkje kjenner i møtet om noko ukjent; men antalet henvendingar (veit du kva dette er?) var overveldande, fascinasjonen ikkje mindre artig (dette var vakkert – er det del av den norske folketradisjonen? Plar de gjera slik her i Noreg?).
Berre i dette kan ein seia at festivalen hadde lukkast å bryta ned nokre elitistiske grenser: Musikken vart sjeldan særleg lang og vanskeleg. Òg i oppsettet elles virka tanken å krinsa kring folk: Der står menneske bak, same om musikken er ung eller gamal.
Dømevis var det i opptaka med intervju av komponistar, i fleire tilfelle lagt større vekt på dei personlege historiene om glede, bitterhet og motivasjon enn om tekniske aspekt ved musikken.
Og der vart lagt til rette for vakre, eteriske musikkopplevingar, som den klangrike stykket ”Ektenia” for det finske nasjonalinstrumentet kantele og med den forsøksvise etterlikninga av englestemmer.
Me fekk absurde opplevingar, som når Færøske transvestittar på rov framførte sine grove songar medan bundadskledde guidar forsiktig trippa forbi med sine innføringar i ei hakket mindre obskur kulturarv.
Me fekk openberringar – som når han som sat ved sidan av meg på konserten til Lene Grenager først tykte det heile var latterleg – men så, når ingen andre lo, tok inn over seg at dette kunne vera musikk.
Me fekk protestar, som når kvinna som lytta til føredraget om fluxus (der ein av hovudtankane er at kven som helst skal kunna utøva kunsten) tydeleg viste sin indignasjon – og uttrykte at kunstnarar bør vera ekspertar.
Færøske transvestittar på rov. Foto: Mona Ødegård
Konvensjon og potensiale
Alt i nærleiken av mennesket og det levde – og alt innan ramma av Nordiske Musikkdager.
Etter endte dagar vil nok kritiske røyster heilt sikkert etterlysa ei større substans – i form av fleire partiturverk, av ”skikkeleg” musikk, av store komponistar og utøvarnamn. Vart Nordiske musikkdagar det utstillingsvindauga for ”det store” som festivalen har potensiale til å vera?
Den vart nok ikkje det – langt nærmare eit engasjert utstillingsvindauga for dei små.
Men der Nordiske musikkdager truleg vender attende til konvensjonen, og tek vare på alt som i år vart lite representert, virkar det langt verre at Happy Days med dette er arrangert for siste gong.
Då levnar det ei viss optimisme å sjå at dei kunstnarlege leiarane i programheftet seier, som Jesus, ”Det er fullbrakt”. For held ein seg til kristen tankegong, er døden streng tatt berre byrjinga.