Borealis 2007: - Kor kan eg finne Grieg-plater i Milano?
Tyrol og Dolomittane ligg ikkje langt frå Milano. Det var ein av grunnane til at den eksentriske italienske komponisten Niccolo Castiglioni (1932-1996) valde å pendle mellom stadane. Han elska heimbyen sin Milano men kunne ikkje kome seg ofte nok til Tyrol. Det var oppe i fjella han fekk dyrka komposisjonen, kontemplasjonen, Grieg og naturen.
Av Nicholas H. Møllerhaug
Høgt oppe i dei kalkfjellmassive Dolomittane - i landsbyen Bressanone - hadde han funne komponiststova si. Og det var til stova der oppe han lengta då han stod ved kateteret ved Konservatoriet i Milano og underviste elevar i komposisjon. Den same skulen som han sjølv hadde studert ved.
Ein loner
Ein av studiekameratane heitte Claudio Abbado og studerte direksjon. Han har m.a. vore sjefsdirigent ved Berlinerfilharmonien - eit av verdas fremste orkester. Medan Abbado blei superkjendis vart Castiglioni ein ”loner” som trakk seg vekk, og gjekk inn i gløymsla og opp i fjella.
Abbado fortel i memoara sine at han særleg hugser eksamensverket i komposisjon Castiglioni skreiv. Det fekk stor merksemd og blei til og med vald ut av eit orkester i Milano. Det var litt av ei anerkjenning å bli framført av eit stort orkester rett etter eksamen.
- Niccolo spelte elles piano med overmenneskeleg teknikk - men valde å aldri satse på solistkarriere. Han satsa på komposisjon og filosofi. Etterkvart førde livet oss i totalt ulike retningar - og langt frå einannan. Me møttest faktisk aldri igjen men eg gløymer aldri denne uendeleg reserverte personlegheita - med ein intelligens som gjorde han heilt unik. Og han forlot verda i 1996 - i einsemd - slik han hadde levd livet. Igjen står musikken - ei utruleg gåve til oss alle.
Musikk full av lys
Medan Castiglioni sjølv levde i einsemda var musikken hans full av lys, og han følte særleg at han var i slekt med Edvard Grieg. Og etterkvart som han vart eldre vart han meir og meir oppteken av bergenskomponisten.
Pianisten Bruno Canino fortel at ein gong han møtte Castiglioni i ein bar i Milano var han fullstendig oppsett på å spørje han omatt og omatt om han likte Grieg. "I tillegg spurde han meg ustanseleg om kor ein kunne få kjøpt Grieg-plater i Milano? Det var underleg følte eg - at ein milanesar spør ein napolitanar som meg kor ein kunne kjøpe Grieg i Milano. Det syntest eg var veldig rart. Men sånn var han. "
Enga er god
Ein annan nær ven av Castiglioni er den italienske kritikaren og musikkvitaren Enzo Restagno - no sjef for den framste klassiske musikkfestivalen i Italia - Torino Settembre Musica. Han drog ofte til Tyrol for å besøke komponisten, og fortel om ein gong dei sat på stasjonen i fjellbyen San Candido - ein vakker fjellby i Dolomittane - og venta på toget:
"Hit drog også Gustav Mahler for å komponere, og ofte snakka eg og han om det. Eg tok meg ofte i å seie at eg syntest naturen var så fantastisk fin her oppe. Då svarte han alltid: desse engene er ikkje berre fine. Dei er gode. Enga er god."
Og det var eigentleg hans signatur på korleis han var som menneske. Han gjekk rett inn i den romantiske og panteistiske tradisjonen - nett som Mahler gjer i sin tredje symfoni. Der skriv Mahler ein stad: "Was mir die Blumen auf der Wiese erzählen" (Kva blomane i enga fortel meg).
Dette var ikkje natur med menneskelege eigenskapar han såg for seg - nei det var natur som overordna verdigheit.
Ved siden av dei mystiske opplevinga av naturen var også musikaliteten hans heilt spesiell. Restagno meiner at Castiglioni sine evner til å skape nye melodiar, rytmar og klangar var heilt utanom det vanlege. Og denne klangen høyrer på mange måtar heime i Noreg - men har sjelden eller aldri blitt spelt her før.
Referanse: Ricordi: Niccolo Castiglioni 1932-1996, Milano, Italia
Borealisfestivalen finner sted i Bergen 11.-18. mars. All nødvendig informasjon finnes på nettsidene borealisfestival.no.
Ballade vil i tiden frem mot festivalen presentere tekster relatert til artister og komponister som er aktuelle på Borealis. Tekstene er gjengitt med velvillig tillatelse fra artikkelforfatteren.