Valen og volumpedal

Publisert: 11/18/2002 av Nicholas H. Møllerhaug

http://www.ballade.no/nmi.nsf/doc/art2002111811175080589608

Den 14. desember er det femti år sida Fartein Valen døydde. Bergen Domkirke romma heile Valevåg - bygda der Valen budde - i går. Valen vart nemleg hylla med eigne tonar og andre sine ord under Kirkemusikdagene i Bergen. Det vart ein sjeldan stor kveld for stor musikk av ein nesten tvangs-stum nordmann, skriv ein begeistra Nicholas H. Møllerhaug.

Av Nicholas H. Møllerhaug, Bergen

Kirkemusikkdagene i Bergen: Bergen Domkirke romma heile Valevåg - bygda der Fartein Valen budde - i går. Valen vart nemleg hylla med eigne tonar og andre sine ord. Det vart ein sjeldan stor kveld for stor musikk av ein nesten tvangs-stum nordmann.

Valen er nemleg 'mot si vilje' framstilt som ein innadvend sjel. Han var ein såg berre oppover eller nedover og aldri på andre. Andre gong blir han framstilt som livsfjern tulling som skreiv plingplong lenge før Arne Nordheim. Valen har blitt framstilt på denne måten sidan han gjekk frå verda for femti år sidan. Eigentleg var han ein munter kar - fortel breva han la etter seg. Den 14. Desember er det femti år sida han døydde. Av mange blir han diverre berre rekna som upopulær. Dermed blir han ikkje satt på konsertprogramma til andre enn ein stor Valen-entusiast i Bergen.

Etter at nestoren Ivar Folgerø i Haugesund døydde er det Domkantor Magnar Mangersnes som er Valenmisjonæren. Valen blir så vidt satt opp av andre også i år - fordi det er jubileum. Hadde det vore Sæverud eller Grieg hadde det vore andre boller. Det er skammeleg - når ein tenker på kva markering han hadde fått i eit anna heimland. Konserten i Domkirken igår var det monumentale høgdepunktet i dette Valen-året - viss ein skal orka å bruke eit slikt uttrykk.

Aldri har så mykje av Valen sin musikk blitt framførd på ein enkel konsert, tenkte fleire i går kveld. Ikkje ein gong under Valendagane i Haugesund - i går skjedde det trass alt: dei intense og uhyre krevjande motettane hans blei framførd av Bergen Domkantori. Dette var også avslutningskonserten for Kirkemusikkdagene i Domkirken. I tillegg blei eit seinromantisk ungdomsverk framførd. Koret song også ein kantate av Bach og eit a capella verk av Schønberg. Men, no er det jubilanten som får merksemd.

Eit stort moment under konserten var dei tre orgelverka Preludium, Fuge og Pastoralen. Desse tre verka vart tydeleg utheva av ein nyskriven Valen-suite. Lyrikaren Einar Økland frå Valevåg vaks opp med Valen i nabogrenda. Han har i ei årrekke vore oppteken av Valen som kunstnar.

Etter gårsdagskonserten kan ein iallfall ha litt godt samvit for at Valen får den merksemda han fortener. Men, det er langt frå nok - særleg når ein veit at Valen byrjar å bli populær i unge eksperimentelle musikkmiljø rundt om i Europa (særleg pga ein CD Rune Grammofon har gjeve ut).

Bergen Domkantori framførde motettane 'Hvad est du dog skiøn' og 'Et dices et die illae' med innleving, kontroll og konsentrasjon. Dt var tydeleg at den sistnemnde er skrekkeleg krevjande. Difor var nok den vanskelegast å få kontroll på. Trass det song dei med stor overbevising. Dette er teikn på at Domkantoriet befinn seg i ei internasjonal elite. Den andre motetten beherskar dei endå betre og gav ei tolking med stor kjenslemessig variasjon og intensitet. Salme 121 som Valen skreiv som ungdom er eit langt enklare verk . Det vart også meisterleg framførd som godt samspel mellom kor, orgel og sopran.

Organisten Tor Grønn viste på ny at han er den fremste Valenutøvaren i Noreg. Berre Kolbein Haga når opp på hans nivå. At han utnytter reservoaret han har lærd frå studia av den franske komponisten Messiaen merker ein tydeleg. Dynamikken han fekk fram i Valenverka i går kveld er sjeldan. Mjukt som berre drog han volumpedalen som ein bue over oss i salen. Det funkar som berre det. Det satt.
 

Relaterte bedrifter:
Bergen Domkantori (Utøverinstitusjoner\Kor)
Rune Grammofon (Plateselskap)
Relaterte personer:
Fartein Valen, Komponist
Magnar Mangersnes, Kordirigent, Organist
Relaterte artikler:
16.11.2001 På sporet av Fartein Valen og kjempen på Siljustøl
28.03.2001 Rune Grammofon satser stort
01.12.2000 Aftenmusikk for fiolin
19.11.2001 Historiesyn i ulike kunstsyn
31.05.2002 - Rop det ut!
09.07.2002 Fartein Valen - Biografi
23.12.2008 Penger kan ødelegge alt – del 2
10.10.2008 Bergen Domkantori på Tysklandsturné
24.03.2006 Fartein Valen-stipend 2007
29.03.2005 Valen-festivalen 2005: Den 25. i rekken
17.03.2005 Fartein Valen: Vestlandspietist og moderne europeer
21.10.2004 Food for thought: Er frijazzen virkelig fri?
26.04.2004 Valen - en visjonær komponist
23.04.2004 Valen: En pioner i det 20. århundres musikk
23.04.2004 Valen-dagene åpner i Haugesund idag
09.02.2004 Rune Grammofon vant Balladeprisen 2004
11.04.2003 Fartein Valen på Simax: - Alvorsfylte motstemmer
02.12.2002 Asheim fantastisk - Marhaug sabotert
29.11.2002 Det nye Titano: Trekkspelvreng og Kletzmer
27.11.2002 Valen i Berlin - ein mental referanse
18.11.2002 Einar Økland: "Kven glitrar frå tone til tone..."